શિયાળે સોરઠ ભલો ઉનાળે ગુજરાત
ચોમાસે વાગડ ભલો કચ્છડો બારે માસ
અક્કલ ઉધારે ના મળેહેત હાટે ના વેચાયરૂપ ઉછીનું ના મળેપ્રીત પરાણે ના થાયજે ઊગ્યું તે આથમે જે ફૂલ્યું તે કરમાયએહ નિયમ અવિનાશનો જે જાયું તે જાયસાચી પ્રીત શેવાળની જળ સૂકે સૂકાય રેમાંયલો હંસલો સ્વાર્થી જળ સૂકે ઊડી જાયકડવા ભલે હો લીંબડા શીતળ તેની છાંયબોલકણા હોય બાંધવા તોય પોતાની બાંય નહીં આદર નહીં આવકાર નહીં નૈનોમાં નેહન એવા ઘેર કદી જવું ભલે કંચન વરસે મેઘ માગણ છોરું મહીપતિ ચોથી ઘરની નારછતઅછત સમજે નહિ કહે લાવ લાવ ને લાવદળ ફરે વાદળ ફરે ફરે નદીનાં પૂરપણ શૂરા બોલ્યા નવ ફરે પશ્વિમ ઊગે સૂર કુલદીપક થાવું કઠણ દેશદીપક દુર્લભજગદીપક જગદીશના અંશી કોક અલભ્ય રાતે જે વહેલા સૂઈ વહેલા ઊઠે તે નર વીરબળ બુદ્ધિ ને ધન વધે સુખમાં રહે શરીર વાપરતા આ વિશ્વમાં સહુ ધન ખૂટી જાયવિદ્યા વાપરતા વધે એ અચરજ કહેવાય વિદ્યા વપરાતી ભલી વહેતાં ભલા નવાણઅણછેડ્યાં મુરખ ભલા છેડ્યાં ભલા સુજાણ જે જાય જાવે તે કદી ન પાછો આવેજો પાછો આવે તો પોયરાનાં પોયરા ખાવે વિપત પડે નવ વલખિએ વલખે વિપત નવ જાયવિપતે ઉદ્યમ કીજિયે ઉદ્યમ વિપતને ખાય દીઠે કરડે કુતરો પીઠે કરડે વાઘવિશ્વાસે કરડે વાણિયો દબાયો કરડે નાગ નામ રહંતા ઠક્કરાં નાણાં નવ રહંતકીર્તિ કેરા કોટડાં પાડ્યા નવ પડંત | જાનમાં કોઈ જાણે નહિ કે હું વરની ફુઈ ગાડે કોઈ બેસાડે નહિ ને દોડી દોડી મૂઈ લોકોક્તિ જ્યાં ન પહોંચે રવિ ત્યાં પહોંચે કવિ જ્યાં ન પહોંચે રવિ ત્યાં પહોંચે અનુભવી લોકોક્તિ બળની વાતો બહુ કરે કરે બુદ્ધિના ખેલ આપદ્કાળે જાણીએ તલમાં કેટલું તેલ પ્રાચીન કરતા હોય સો કીજિયે ઓર ન કીજિયે કગ માથું રહે શેવાળમાં ને ઊંચા રહે બે પગ બાળવાર્તા મિત્ર એવો શોધવો જે ઢાલ સરીખો હોય સુખમાં પાછળ પડી રહે દુઃખમાં આગળ હોય લોકોક્તિ શેરી મિત્રો સો મળે તાળી મિત્ર અનેક સુખ દુઃખમાં સંગ રહે તે લાખોમાં એક લોકોક્તિ કરતાં સોબત શ્વાનની બે બાજુનું દુઃખ ખિજ્યું કરડે પિંડીએ રિઝ્યું ચાટે મુખ અજ્ઞાત હલકાં જન હલકાં રહે લીએ પલકમાં લાજ ઊતરાવે છે પાઘડી માંકડ ભરી સભામાં જ અજ્ઞાત અબે તબે કે સોલ હી આને અઠે કઠે કે આઠ ઈકડે તીકડે કે ચાર આને શું શા પૈસા ચાર પ્રાચીન આણંદ કહે પરમાણંદા માણસે માણસે ફેર કોક લાખ દેતા ન મળે તો કોક ટકાના તેર પ્રાચીન વેળા કવેળા સમજે નહિ ને વગર વિચાર્યું બોલે લાલો કહે માલાને તે તો તણખલાની તોલે જ્યાં ત્યાં ધામો નાખી બેસે વગર બોલાવ્યો બોલે લાલો કહે માલાને તે તો તણખલાની તોલે બધી વાતે ડાહ્યો ગણાવા ખૂબ મોણ ઘાલી બોલે લાલો કહે માલાને તે તો તણખલાની તોલે મોટાં વાત કરતા હોય ત્યાં વચમાં જઈને બોલે લાલો કહે માલાને તે તો તણખલાની તોલે વગરે નોતરે જમવા જઈને સારું નરસું બોલે લાલો કહે માલાને તે તો તણખલાની તોલે કથા ચાલતી હોય ત્યાં જઈ પોતાનું ડહાપણ ડોળે લાલો કહે માલાને તે તો તણખલાની તોલે પડોશમાં જઈ ચીજો માગે ને રાંક જેવો થઈ બોલે લાલો કહે માલાને તે તો તણખલાની તોલે પ્રાચીન ઘેલી માથે બેડલું મરકટ કોટે હાર જુગારી પાસે નાણું ટકે કેટલી વાર પ્રાચીન નીચ દ્રષ્ટિ તે નવ કરે જે મોટા કહેવાય શત લાંઘણ જો સિંહ કરે તો ય તૃણ નવ ખાય પ્રાચીન હસતે મુખે રસ્તામાં વેર્યાં ફૂલ ગુલાબ કેરાં નસીબે નીચા નમી વીણીશું ક્યારે આજ આજ ભાઈ અત્યારે કોઈએ આપણું ભૂંડું કીધું આંગણે આવી દુઃખ દીધું માફ એને કરીશું ક્યારે આજ આજ ભાઈ અત્યારે ઉછીનું લઈ આબરુ રાખી વેળા આવ્યે વિપદ ભાંગી પાછું એ ધન દેવું ક્યારે આજ આજ ભાઈ અત્યારે સાચા સારા ઘણાં કરવા કામો પળોજણમાંથી વખત ન પામો તો પછી તે કામ કરવાં ક્યારે અરે આજ આજ ભાઈ અત્યારે -અજ્ઞાત નીરખને ગગનમાં કોણ ઘૂમી રહ્યું તે જ હું તે જ હું શબ્દ બોલે -નરસિંહ મહેતા ઘાટ ઘડ્યા પછી નામરૂપ જુજવાં અંતે તો હેમનું હેમ હોયે -નરસિંહ મહેતા પક્ષાપક્ષી ત્યાં નહિ પરમેશ્વર સમદ્રષ્ટિ ને સર્વ સમાન -નરસિંહ મહેતા હું કરું હું કરું એ જ અજ્ઞાનતા શકટનો ભાર જ્યમ શ્વાન તાણે -નરસિંહ મહેતા ભલું થયું ને ભાંગી જંજાળ સુખે ભજીશું શ્રી ગોપાળ -નરસિંહ મહેતા એવા રે અમો એવા રે એવા તમે કહો છો વળી તેવા રે -નરસિંહ મહેતા ઝેર તો પીધા છે જાણી જાણી મેવાડા રાણા ઝેર તો પીધા છે જાણી જાણી -મીરાંબાઈ સાકર શેરડીનો સ્વાદ તજીને કડવો લીમડો ઘોળ મા રે -મીરાંબાઈ ચાતક ચકવા ચતુર નર પ્રતિદિન ફરે ઉદાસ ખર ઘુવડ ને મુરખ જન સુખે સુએ નિજ વાસ -ગણપતરામ વાડ થઈ ચીભડાં ગળે સોંઘી વસ્તુ ક્યાંથી મળે ખળું ખાતું હોય જો અન્ન તો જીવે નહિ એકે જન -શામળ ભટ્ટ ઉજ્જડ ખેડાં ફરી વસે નિર્ધનિયાં ધની હોય ગયાં ન જોબન સાંપડે મુઆ ન જીવે કોય -શામળ ભટ્ટ ભાષાને શું વળગે ભૂર જે રણમાં જીતે તે શૂર સંસ્કૃત બોલે તે શું થયું કાંઈ પ્રાકૃતથી નાસી ગયું -અખો લીલા વૃક્ષની ઓથે રહી જેમ પારધી પશુને ગ્રહે એમ હરિને ઓથે ધુતારા ઘણા ઉપાય કરે કનક કામિની તણા અખા આવા ગુરુ શું મૂકે પાર જ્યાં શિષ્ય ગર્દભ ને ગુરુ કુંભાર -અખો એ જ્ઞાન અમને ગમતું નથી રૂષિ રાયજી રે બાળક માંગે અન્ન લાગું પાયજી રે -પ્રેમાનંદ પ્રેમ પંથ પાવકની જ્વાળા ભાળી પાછા ભાગે માંહી પડ્યા તે મહાસુખ પામે દેખણહારા દાઝે -પ્રીતમદાસ તું નાનો હું મોટો એવો ખ્યાલ બધાનો ખોટો ખારા જળનો દરિયો ભરિયો મીઠા જળનો લોટો -પ્રેમશંકર ભટ્ટ નથી મૃત્તિકામાં પ્રભુ નથી પિત્તળમાં પેઠો કનકની મુર્તિ કરે નથી ઈશ્વર મહીં બેઠો નથી ઘોરોમાં પીર નથી જૈનોને દેરે અસલ જૂએ નહિ કોય સૌ નકલો હેરે -નરભેરામ નથી નિપજતો પ્રેમ વાડીમાં પાણી પાતાં નથી નિપજતો પ્રેમ તેલ ચોળ્યાથી તાતાં નથી મળતો કાંઈ પ્રેમ ગાંધી દોશીને હાટે નથી મળતો કાંઈ પ્રેમ ખોળતાં વાટે ઘાટે નથી મળતો પ્રેમ તપાસતાં ગુજરી ગામેગામની કહે નરભો પ્રેમ પૂરો મળે કૃપા હોય શ્રી રામની -નરભેરામ અરે ન કીધાં કેમ ફૂલ આંબે કર્યા વળી કંટક શા ગુલાબે સુલોચનાને શિર અંધ સ્વામી અરે વિધાતા તુજ કૃત્ય ખામી -દલપતરામ કોયલ નવ દે કોઈને હરે ન કોનું કાગ મીઠાં વચનથી સર્વનો લે કોયલ અનુરાગ -દલપતરામ દેખ બિચારી બકરીનો કોઈ ન જાતાં પકડે કાન એ ઉપકાર ગણી ઈશ્વરનો હરખ હવે તું હિન્દુસ્તાન -દલપતરામ ઝાઝા નબળાં લોકથી કદી ન કરીએ વેર કીડી કાળા નાગનો પ્રાણ જ લે આ પેર -દલપતરામ અન્યનું તો એક વાંકું આપના અઢાર છે -દલપતરામ વા વાયો ને નળિયું ખસ્યું એ દેખીને કુતરું ભસ્યું -દલપતરામ પૂરી એક અંધેરી ને ગંડુ રાજા ટકે શેર ભાજી ટકે શેર ખાજા -દલપતરામ કાણાને કાણો કહે તો કડવાં લાગે વેણ હળવે રહીને પૂછીએ શાથી ખોયાં નેણ -દલપતરામ સહુ ચલો જીતવા જંગ બ્યૂગલો વાગે યા હોમ કરીને પડો ફત્તેહ છે આગે -નર્મદ સવૈયા અવનિ પરથી નભ ચડ્યું વારિ પડે જ પાછું ત્યાં ને ત્યાં ટુંકું કર્મ ટુંકું જ રહેવાને સરજેલું આ ધરતીમાં -ગોવર્ધનરામ મા. ત્રિપાઠી સુખી હું તેથી કોને શું દુઃખી હું તેથી કોને શું -ગોવર્ધનરામ મા. ત્રિપાઠી અપૂર્વ અવસર એવો ક્યારે આવશે ક્યારે થઈશું બાહ્યાન્તર નિર્ગ્રન્થ જો સર્વ સંબંધનું બંધન તીક્ષ્ણ છેદીને કવ વિચરશું મહત પુરુષને પંથ જો -સદગુરુદેવ શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી ત્યાં ત્યાં સદાકાળ ગુજરાત -ખબરદાર સગાં દીઠા મેં શાહ આલમના ભીખ માંગતા શેરીએ -બહેરામજી મલબારી અરે પ્રારબ્ધ તો ઘેલું રહે છે દૂર માંગે તો -બાલાશંકર ન જાણ્યું જાનકીનાથે સવારે શું થવાનું છે -બાલાશંકર છે માનવી જીવનની ઘટમાળ એવી દુખપ્રધાન સુખ અલ્પ થકી ભરેલી -નરસિંહરાવ પીપળ પાન ખરંતા હસતી કુંપળિયાં મુજ વીતી તુજ વીતશે ધીરી બાપુડિયાં -નરસિંહરાવ મારી આખી અવનિ પરની જિંદગીની વિશે મેં રાખી હોયે મુજ અરિ પરે દ્રષ્ટિ જે રીતની મેં એવી એ જો મુજ ઉપર તું રાખશે શ્રી મુરારી તોએ તારો અનૃણી થઈને પાડ માનીશ ભારી -પ્રભાશંકર પટ્ટણી સ્નેહી સાથે સુનમ્ર ધૂર્ત બકને જેનું ન માથું નમે ગંગાનુંય મલિન પાણી તજીએ એ રાજહંસો અમે -પ્રભાશંકર પટ્ટણી વિચારો એવા છે કે અવનિ તળનું રાજ્ય કરવું કૃતિઓ એવી છે કે રઝળી રખડી પેટ ભરવું -પ્રભાશંકર પટ્ટણી કલા છે ભોજ્ય મીઠી તે ભોક્તા વિણ કલા નહિ કલાવાન કલા સાથે ભોક્તા વિણ મળે નહિ -કલાપી સૌંદર્યો વેડફી દેતાં ના ના સુંદરતા મળે સૌંદર્યો પામતાં પહેલાં સૌંદર્ય બનવું પડે -કલાપી રસહીન ધરા થઈ છે દયાહીન થયો નૃપ નહિ તો ના બને આવું બોલી માતા ફરી રડી -કલાપી હું જાઉં છું હું જાઉં છું ત્યાં આવશો કોઈ નહિ સો સો દીવાલો બાંધતાં પણ ફાવશો કોઈ નહિ -કલાપી હા પસ્તાવો વિપુલ ઝરણું સ્વર્ગથી ઉતર્યું છે પાપી તેમાં ડુબકી દઈને પુણ્યશાળી બને છે -કલાપી હણો ના પાપીને દ્વિગુણ બનશે પાપ જગનાં લડો પાપો સામે વિમળ દિલના ગુપ્ત બળથી -કલાપી રહેવા દે રહેવા દે આ સંહાર યુવાન તું ઘટે ના ક્રૂરતા આવી વિશ્વ આશ્રમ સંતનું -કલાપી જે પોષતું તે મારતું શું એ નથી ક્રમ કુદરતી -કલાપી ચળકાટ તારો એ જ પણ તુજ ખૂનની તલવાર છે -કલાપી વ્હાલી બાબાં સહન કરવું એ ય છે એક લ્હાણું માણ્યું તેનું સ્મરણ કરવું એ ય છે એક લ્હાણું -કલાપી ક્યાંયે હશે જો કો ખુદા તો ઈશ્કનો બંદો હશે જો ઈશ્કથી જુદો હશે તો ઈશ્કથી હારી જશે -કલાપી મુબારક હો તમોને આ તમારા ઈશ્કના રસ્તા હમારો રાહ ન્યારો છે તમોને જે ન ફાવ્યો તે -કલાપી પૃથ્વી પડ્યાં જખમ સૌ સહ્યાં સહીશ હું હજુએ બહુ ગણ્યાં નવ કદી ગણું નવ કદી પડો છો હજુ અપાર પડશે અને જિગર હાય આળું થયું કઠીન ન બનો છતાં હ્રદય એ જ ઈચ્છું પ્રભુ -કલાપી જીવવું જીવ લઈને અહીં એવી દિસે રીતિ કોઈને દુઃખ દેવાથી તૃપ્તિ કેમ હશે થતી -કલાપી હ્રદયના શુદ્ધ પ્રેમીને નિગમના જ્ઞાન ઓછાં છે ન પરવા માનની તો યે બધાં સન્માન ઓછાં છે તરી જાવું બહુ સહેલું છે મુશ્કિલ ડુબવું જેમાં એ નિર્મળ રસસરિતાથી ગંગાસ્નાન ઓછાં છે -પ્રભુલાલ દ્વિવેદી પધારો એમ કહેવાથી પધારે તે પધાર્યા ના નિમંત્રણ પ્રેમીને શેનાં અનાદર પ્રેમીને શાનો વિનયની પૂરણી માગે અધુરી તેટલી પ્રીતિ પ્રતીતિ પ્રેમની કરવા નથી અધિકાર આદરને -દા.ખુ. બોટાદકર શાર્દૂલ વિક્રીડિત ઉચ્ચાત્મા અસમાન ઉપર ખરે ના કોપ ક્યારે કરે ચેષ્ટા તુચ્છ તણી ઉદાર હ્રદયે શું સ્થાન પામી શકે -દા.ખુ. બોટાદકર (મન્દાક્રાન્તા) એકાંતે કે જનસમૂહમાં રાખવી એક રીતિ સ્વીકારેલો પથ ન ત્યજવો સંતની એ સુનીતિ -દા.ખુ. બોટાદકર શિખરિણી વસી ખૂણે ખાતા મનુજ નજરે પુષ્કળ પડે અને વે'ચી ખાતા પણ બહુ વિવેકી જન જડે પરંતુ કૈં રાખ્યા વગર નિજ સંચ્યું જગતને સમર્પી સંતોષે વસવું વિરલાથી પ્રિય બને -દા.ખુ. બોટાદકર કંઈ લાખો નિરાશામાં અમર આશા છુપાઈ છે -મણિલાલ નભુભાઈ દ્વિવેદી ઘેલી બની બધી સૃષ્ટિ રસમાં ન્હાય છે હાય એક જ પાંડુના હૈયામાં કૈંક થાય છે -કાન્ત વસંતવિજય ધીમે ધીમે છટાથી કુસુમરજ લઈ ડોલતો વાયુ વાય ચોપાસે વલ્લિઓથી પરિમલ પ્રસરે નેત્રને તૃપ્તિ થાય બેસીને કોણ જાણે કહીં પરભૃતિકા ગાન સ્વર્ગીય ગાય ગાળી નાખે હલાવી રસિક હ્રદય વૃત્તિથી દાબ જાય -કાન્ત રસ તરસ્યા ઓ બાળ રસની રીત મ ભૂલશો પ્રભુએ બાંધી પાળ રસ સાગરની પુણ્યથી -નાનાલાલ હૃદયની આજ્ઞા એક અને ચરણના ચાલવાં બીજાં -નાનાલાલ લગ્ન પ્રાણવિકાસનું વ્રત છે સ્વર્ગપંથનું પગથિયું છે માનવબાલનો ધર્મ્ય માર્ગ છે પરણવું તે તો પ્રભુતામાં પગલાં માંડવાં -નાનાલાલ પાર્થને કહો, ચડાવે બાણ હવે તો યુદ્ધ એ જ કલ્યાણ -નાનાલાલ આર્ય સુજનતા દૈન્ય ગણી તો યુદ્ધ એ જ યુગધર્મ -નાનાલાલ પીળા પર્ણો ફરી નથી થતાં કોઈ કાળે જ લીલાં ભાંગ્યાં હૈયાં ફરી નથી થતાં કોઈ કાળે રસીલાં પામે વૃદ્ધિ ક્ષય પછી શશી પ્રાણીનું એ ન ભાવિ નાવે એને ભરતી કદી જ્યાં એકદા ઓટ આવી -રમણભાઈ નીલકંઠ (ચામર) સામ દામ ભેદ દંડ જે ઉપાય છે લખ્યા ચાર તે નરોની બુદ્ધિશક્તિથી જ છે રચ્યા રાજનીતિ શાસ્ત્રકાર હોત જો સ્ત્રીઓ કદી અશ્રુપાત પાંચમો લખાત શાસ્ત્રમાં નકી -રમણભાઈ નીલકંઠ નહીં નમશે નહીં નમશે નિશાન ભૂમિ ભારતનું -ત્રિભુવનદાસ ગૌરીશંકર વ્યાસ ઉપજાતિ દયા બયા છે સહુ દંભ ; મિથ્યા આચાર બુર્ઝવા જન માત્ર કલ્પિત -રામનારાયણ વિ. પાઠક ઉપજાતિ દયા હતી ના નહિ કોઈ શાસ્ત્ર હતી તંહિ કેવળ માણસાઈ -રામનારાયણ વિ. પાઠક અનુષ્ટુપ રૂઝવે જગના જખ્મો આદર્યાં પૂરાં કરે ચલાવે સૃષ્ટિનો તંતુ ધન્ય તે નવયૌવન -રામનારાયણ વિ. પાઠક ઘટમાં ઘોડાં થનગને આતમ વીંઝે પાંખ અણદીઠી ભોમકા પર યૌવન માંડે આંખ -ઝવેરચંદ મેઘાણી નથી જાણ્યું અમારે પંથ શી આફત ખડી છે ખબર છે આટલી કે માતની હાકલ પડી છે -ઝવેરચંદ મેઘાણી છેલ્લો કટોરો ઝેરનો આ પી જજો બાપુ સાગર પીનારા અંજલિ નવ ઢોળજો બાપુ -ઝવેરચંદ મેઘાણી તારા નામમાં ઓ સ્વતંત્રતા મીઠી આ શી વત્સલતાભરી મુરદા મસાણથી જાગતાં તારા શબ્દમાં શી સુધાભરી -ઝવેરચંદ મેઘાણી ડંકો વાગ્યો લડવૈયા શૂરા જાગજો રે શૂરા જાગજો રે કાયર ભાગજો રે -ફૂલચંદભાઇ શાહ સ્વતંત્ર પ્રકૃત્તિ તમામ એક માનવી જ કાં ગુલામ -ઉમાશંકર જોશી ભૂખ્યાં જનોનો જઠરાગ્નિ જાગશે ખંડેરની ભસ્મકણી ના લાધશે -ઉમાશંકર જોશી હું માનવી માનવ થાઉં તો પણ ઘણું -ઉમાશંકર જોશી ફરતી પીંછી અંધકારની દીપ નહિ રંગાય -સ્નેહરશ્મિ રાત અંધારી તેજ તરાપે તરે નગરી નાની -સ્નેહરશ્મિ ઝાપટું વર્ષી શમ્યું વેરાયો ચંદ્ર ભીના ઘાસમાં -સ્નેહરશ્મિ બકરો મસ્ત ચરે ડુંગરે ઈદ એની ઢૂંકડી -સ્નેહરશ્મિ ખંખેરી ધૂળ પત્નીની પતિદેવ વાસીદુ વાળે સ્નેહરશ્મિ શમતા ગિરિદવ કારમા શમે સિન્ધુ ઘુઘવાટ અવસર ચૂકે તેમના શમે ન ઉર ઉચાટ -સ્નેહરશ્મિ એકલ પાંખ ઉડાય ના એકલ નહિ હસાય એકલ રવિ નભ સંચરે એની ભડકે બળે કાય -સ્નેહરશ્મિ હું એક જ શત્રુ હરિ મારો હું મુજ કારાગાર મુજને મુજ કરથી છોડાવો કરી મારો સંહાર -કરસનદાસ માણેક તે દિન આંસુ ભીના રે હરિના લોચનિયાં મેં દીઠા -કરસનદાસ માણેક ખૂનીને ખંજર ને તિમિર તસ્કરને સાંપડી જાય છે જેવો રાહી તેવો તેને રાહબર મળી જાય છે -કરસનદાસ માણેક બનાવટની છે બલિહારી ઉકરડા બાગ થઈને બેઠા ન જાતે જોઈ શકતા તે જગ ચિરાગ થઈને બેઠા -કરસનદાસ માણેક કોક દિન ઈદ અને કોક દિન રોજા ઊછળે ને પડે નીચે જિંદગીના મોજા -મકરંદ દવે ગમતું મળે તો અલ્યા ગૂંજે ન ભરીએ ને ગમતાંનો કરીએ ગુલાલ -મકરંદ દવે ઝાઝા છે ગુરુજીઓ ઝાઝા છે વળી ચેલા એ દેશમાં છે માનવ મૃત્યુ વગર મરેલા ઝાઝા છે પક્ષકારો ઝાઝા છે દેશનેતા એ દેશમાં તો કાયમ છે વેંતિયા વિજેતા -મકરંદ દવે ભલે રક્ષજે નાથ સંહારકોથી પરંતુ વધુ તેથી ઉદ્ધારકોથી મને બીક છે કે અમે ડૂબવાના અમારા બની બેસતા તારકોથી -મકરંદ દવે ઘરને ત્યજી જનારને મળતી વિશ્વતણી વિશાળતા પછવાડે અડવા થનારને ભરખે ઘર કેરી શૂન્યતા -રાજેન્દ્ર શાહ આપણાં દુ:ખનું કેટલું જોર ભાઈ રે આપણાં દુ:ખનું કેટલું જોર નાની એવી જાતક વાતનો મચાવીએ નહીં શોર -રાજેન્દ્ર શાહ સહુને મુજ અંતરે ધરું સહુને અંતર હું ય વિસ્તરું -રાજેન્દ્ર શાહ લે આ મને ગમ્યું તે મારું પણ જો તને ગમે તો તારું તું જીતે ને થાઉં ખુશી હું લેને ફરી ફરીને હારું -રાજેન્દ્ર શુક્લ ઉંબરાની કોરે બેસી બાળકની જેમ સમયના ટુકડાને ચગળતું મૌન -રાજેન્દ્ર શુક્લ હતી પ્રથમ હા પળેપળ હું તારી પ્રાણપ્રિયા બની ક્રમે ક્મે હું સદ્ય સુભગા ગૃહિણી પછી હવે શ્રવણ પર ખરે તવ મુખેથી ચંડી સદા ન જાણું કઈ રે ક્ષણે સુણી રહીશ ચામુંડિકા -હરિવલ્લભ ભાયાણી ખોબો ભરીને અમે એટલું હસ્યાં કે કૂવો ભરીને અમે રોઈ પડ્યાં -જગદીશ જોશી સ્નેહ છે અગ્નિના જેવો સાવધાન સદા રહો અતિદૂર ન દે ઉષ્મા દહે અતિસમીપ આવે તો -મનસુખલાલ ઝવેરી ચડી ચડી પર્વતની કરાડો પૂજારી કો મંદિરે તાહરે જતો પૂજા કરી પાવન અંતરે થતો પૂજા તણો માર્ગ ન મેં સ્વીકાર્યો ધરું દીવો સાગરમાં પ્રકાશના કદી ઘમંડી નથી હું થયો પ્રભો સુવાસીને મંદિર લાવું સૌરભો નથી કર્યાં કર્મ કદી ગુમાનના -કૃષ્ણલાલ શ્રીધરાણી ભક્તિ કેરી કાકલૂદી સ્વાર્થ કેરા જાપ બંધ શંખનાદો ઝાલરો ને બાંગના આલાપ બંધ મેં જરા મોટેથી પૂછ્યો પ્રશ્ન કે હું કોણ છું થઈ ગયા ધર્માલયોના દ્વાર આપોઆપ બંધ -ઉમ્મર ખૈયામ અનુવાદઃ શૂન્ય પાલનપુરી ત્રાસી ગયો છું એટલો એક જ અનુભવે બીજો ખુદા નિભાવી શકું એ જીગર નથી -શૂન્ય પાલનપુરી કાબા ને સોમનાથના પાષાણ ભિન્ન છે સમજી શકો તો એથી વધુ ફેર કૈં નથી -શૂન્ય પાલનપુરી એક શાયર છું જીવન કર્મોથી ના અજ્ઞાન છું વેદનો પણ છું ઉપાસક કારીએ કુઅરાન છું કિંતુ જો ઈમાનની પૂછો તો આસિમ સાંભળો હું ન હિન્દુ છું ન મુસ્લિમ છું ફક્ત ઈન્સાન છું -આસિમ રાંદેરી હૈયામાં એનો પડઘો પડે તો જ મૂલ્ય છે અલ્લાહનો અવાજ મિનારે ન જોઈએ સહેલાઈથી જે પાળી શકો એ જ ધર્મ છે નિયમ કોઈ તલવારની ધારે ન જોઈએ -કુતુબ આઝાદ મને આ જોઈને હસવું હજારો વાર આવે છે પ્રભુ તારા બનાવેલા તને આજે બનાવે છે -હરજી લવજી દામાણી શયદા તમો શોધો તમોને એ જ રીતે હું ખોવાયા પછી મને જડ્યો છું -હરજી લવજી દામાણી શયદા બેફામ તોયે કેટલું થાકી જવું પડ્યું નહિ તો જીવનનો માર્ગ છે ઘરથી કબર સુધી -બરકત વિરાણી બેફામ રડ્યા બેફામ સૌ મારા મરણ પર એ જ કારણથી હતો મારો જ એ અવસર ને મારી હાજરી નહોતી -બરકત વિરાણી બેફામ આ બધાં બેફામ જે આજે રડે છે મોત પર એ બધાંએ જિંદગી આખી રડાવ્યો છે મને -બરકત વિરાણી બેફામ કદર શું માંગુ જીવનની એ જગત પાસે કે જ્યાંનાં લોકો સૌ કેવળ મરેલાને વખાણે છે -બરકત વિરાણી બેફામ ફક્ત એથી મેં મારા શ્વાસ અટકાવી દીધાં બેફામ નથી જન્નતમાં જવું મારે દુનિયાની હવા લઈને -બરકત વિરાણી બેફામ છે અહીં બેફામ કેવળ પ્રાણની ખુશ્બૂ બધી પ્રાણ ઊડી જાય છે તો દેહ પણ ગંધાય છે -બરકત વિરાણી બેફામ બેફામ મારા મૃત્યુ ઉપર સૌ રડે ભલે મારા જનમ ઉપર તો ફક્ત હું જ રોઉં છું -બરકત વિરાણી બેફામ મર્યા પછી તો કબર આપશે બધા બેફામ મરી શકાય જ્યાં એવો નિવાસ તો આપો -બરકત વિરાણી બેફામ બેફામ બંધ આંખે તું કેમ જોઈ શકશે બેઠાં છે મારનારાં પણ તારા ખરખરામાં -બરકત વિરાણી બેફામ જીવ્યો છું ત્યાં સુધી કાંટા જ વેઠ્યા છે સદા બેફામ કબર પર ફુલ મૂકીને ન કરજો મશ્કરી મારી -બરકત વિરાણી બેફામ ઓ હૃદય તેં પણ ભલા કેવો ફસાવ્યો મને જે નથી મારાં બન્યાં એનો બનાવ્યો છે મને -બરકત વિરાણી બેફામ ખુદા તારી કસોટીની પ્રથા સારી નથી હોતી કે સારા હોય છે એની દશા સારી નથી હોતી -બરકત વિરાણી બેફામ દુઃખ ને સુખ અંતમાં તાસીરમાં સરખાં નીકળ્યા સાર તકદીર ને તદબીરમાં સરખાં નીકળ્યા કે મળ્યાં અશ્રુ ને પ્રસ્વેદ ઉભય નીર રૂપે સ્વાદ પણ બેયના એ નીરમાં સરખા નીકળ્યાં -બરકત વિરાણી બેફામ સફળતા જિંદગીની હસ્તરેખામાં નથી હોતી ચણાયેલી ઈમારત એના નકશામાં નથી હોતી ગઝલમાં એ જ કારણથી હું મૌલિક હોઉં છું બેફામ પીડા મારાં દુઃખોની કોઈ બીજામાં નથી હોતી -બરકત વિરાણી બેફામ મારી હસ્તી મારી પાછળ એ રીતે વિસરાઈ ગઈ આંગળી જળમાંથી નીકળી ને જગ્યા પુરાઈ ગઈ -ઓજસ પાલનપુરી કહું છું ક્યાં કે પયગમ્બર બની જા વધારે ચાંદથી સુંદર બની જા જગે પૂજાવું જો હોય તારે મટી જા માનવી પથ્થર બની જા -જલન માતરી દુઃખી થાવાને માટે કોઈ ધરતી પર નહિ આવે હવે સદીઓ જશે ને કોઈ પયગમ્બર નહિ આવે હવે તો દોસ્તો ભેગા મળી વહેંચીને પી નાખો જગતના ઝેર પીવાને હવે શંકર નહિ આવે -જલન માતરી શ્રદ્ધાનો હો વિષય તો પુરાવાની શી જરૂર કુરાનમાં તો ક્યાંય પયગમ્બરની સહી નથી -જલન માતરી હું જો અનુકરણ ન કરું તો કરું શું અહીંયા મરી જવાનો પ્રથમથી જ રિવાજ છે -જલન માતરી જીત પર હસતો રહ્યો ને હાર પર હસતો રહ્યો ફૂલની શૈયા ગણી અંગાર પર હસતો રહ્યો ઓ મુસીબત એટલી ઝિંદાદીલીને દાદ દે તેં ધરી તલવાર તો હું ધાર પર હસતો રહ્યો -જમિયત પંડ્યા એક ગાડું ક્યારનું પૈડાં વગર બે બળદ ખેંચ્યા કરે સમજ્યા વગર આંખ ઊંચી જ્યાં કરું તો બ્રહ્મા હતા સાવ થાકેલા હતા સરજ્યા વગર -જયંત ઓઝા ઈચ્છાઓ કેટલી મને ઈચ્છા વગર મળી કોણે કહ્યું અમીન ન માગ્યા વગર મળે -અમીન આઝાદ હું તો નગરનો ઢોલ છું દાંડી પીટો મને ખાલીપણું બીજા તો કોઈ કામનું નથી -જવાહર બક્ષી જિંદગીના રસને પીવામાં કરો જલદી મરીઝ એક તો ઓછી મદિરા છે ને ગળતું જામ છે -મરીઝ બસ એટલી સમજ મને પરવરદિગાર દે સુખ જ્યારે જ્યાં મળે બધાના વિચાર દે -મરીઝ પ્રસ્વેદમાં પૈસાની ચમક શોધે છે હર ચીજમાં એ લાભની તક શોધે છે આ દુષ્ટ જમાનામાં રુદન શું કરીએ આંસુમાં ગરીબોના નમક શોધે છે -મરીઝ બે જણા દિલથી મળે તો એક મજલીસ છે મરીઝ દિલ વિના લાખો મળે એને સભા કહેતા નથી -મરીઝ જીવવા જેવા હતા એમાં ફક્ત બે ત્રણ પ્રસંગ મેં જ આખી જિંદગીને જિંદગી સમજી લીધી -મરીઝ સમય ચાલ્યો ગયો જ્યારે અમે મૃગજળને પીતાંતાં હતી જે એક જમાનામાં હવે એવી તરસ ક્યાં છે -મરીઝ ન તો કંપ છે ધરાનો ન તો હું ડગી ગયો છું કોઈ મારો હાથ ઝાલો હું કશુંક પી ગયો છું -ગની દહીવાળા જીવન જેવું જીવું છું એવું કાગળ પર ઉતારું છું ઉતારું છું પછી થોડું ઘણું એને મઠારું છું તફાવત એ જ છે તારા અને મારા વિશે જાહિદ વિચારીને તું જીવે છે હું જીવીને વિચારું છું -અમૃત ઘાયલ કાજળભર્યાં નયનના કામણ મને ગમે છે કારણ નહીં જ આપું કારણ મને ગમે છે -અમૃત ઘાયલ અમૃતથી હોઠ સૌના એંઠાં કરી શકું છું મૃત્યુના હાથ પળમાં હેઠા કરી શકું છું આ મારી શાયરીયે સંજીવની છે ઘાયલ શાયર છું પાળિયાને બેઠા કરી શકું છું -અમૃત ઘાયલ કેમ ભૂલી ગયા? દટાયો છું આ ઈમારતનો હુંય પાયો છું વિસ્તર્યા વિણ બધે છાયો છું હું અજબ રીતથી ઘવાયો છું એ જ પ્રશ્ન છે કોણ કોનું છે હું ય મારો નથી પરાયો છું સાચું પૂછો તો સત્યના પંથે ખોટી વાતોથી દોરવાયો છું -અમૃત ઘાયલ ચડી આવે કદી ભૂખ્યો કોઈ હાંકી કહાડે છે નથી કાંઈ પેટ જેવું અન્નકૂટ એને જમાડે છે કરાવે છે મકાનો ખાલી મંદિર બાંધવા માટે અહીં માનવને મારી લોક ઈશ્વરને જિવાડે છે -અમૃત ઘાયલ વલણ એક સરખું રાખું છું આશા નિરાશામાં બરાબર ભાગ લઉં છું જિંદગીના સૌ તમાશામાં સદા જીતું છું એવું કૈં નથી હારું છું પણ બહુધા નથી હું હારને પલટાવવા દેતો હતાશામાં -અમૃત ઘાયલ જેમની સંસારમાં વસમી સફર હોતી નથી તેમને શું છે જગત તેની ખબર હોતી નથી જિંદગી ને મોતમાં છે માત્ર ધરતીનું શરણ કોઈની વ્યોમે હવેલી કે કબર હોતી નથી અજ્ઞાત જીવનની સમી સાંજે મારે જખ્મોની યાદી જોવી હતી બહુ ઓછાં પાનાં જોઈ શક્યો બહુ અંગત અંગત નામ હતાં -સૈફ પાલનપુરી કોઈ સ્મિતે સ્મિતે સળગે છે કોઈ રડીને દિલ બહેલાવે છે કોઈ ટીપે ટીપે તરસે છે કોઈ જામ નવા છલકાવે છે સંજોગોના પાલવમાં છે બધું દરિયાને ઠપકો ના આપો એક તરતો માણસ ડૂબે છે એક લાશ તરીને આવે છે -સૈફ પાલનપુરી જિંદગીનો એ જ સાચેસાચ પડઘો છે ગની હોય ના વ્યક્તિ ને એનું નામ બોલાયા કરે -ગની દહીંવાલા જાત ઝાકળની છતાં કેવી ખુમારી હોય છે પુષ્પ જેવા પુષ્પ પર એની સવારી હોય છે -ચિનુ મોદી ઈર્શાદ પર્વતને નામે પથ્થર દરિયાને નામે પાણી ઈર્શાદ આપણે તો ઈશ્વરને નામે વાણી -ચિનુ મોદી ઈર્શાદ તારું કશું ન હોય તો છોડીને આવ તું તારું જ બધું હોય તો છોડી બતાવ તું સાકરની જેમ ઓગળી જઈશ હું પણ છલકાતો કટોરો ભલેને મોકલાવ તું -રાજેન્દ્ર વ્યાસ મિસ્કીન આંખ ભીની હોય ત્યારે સ્મિત મુખ પર જોઈએ જિંદગીની બેઉ બાજુ એમ સરભર જોઈએ છો રહે ફોરમ વિહોણા જિંદગીના વસ્ત્ર સૌ ફૂલ પીસીને કદી મારે ન અત્તર જોઈએ -મનહરલાલ ચોક્સી જીવન ઉપાસનાની સદા ધૂન છે મને હું જિંદગીનો એક નવો દ્રષ્ટિકોણ છું મારી વિચાર જ્યોત મને માર્ગ આપશે છું એકલવ્ય હું જ અને હું જ દ્રોણ છું -મનહરલાલ ચોકસી લઈ રસાલો રૂપનો, કન્યા મંદિર જાય 'ઓ હો,દર્શન થઈ ગયા',બોલે જાદવરાય -ઉદયન ઠક્કર કઈ તરકીબથી પથ્થરની કેદ તોડી છે કૂંપણની પાસે શું કુમળી કોઈ હથોડી છે -ઉદયન ઠક્કર હોઠ હસે તો ફાગુન ગોરી આંખ ઝરે તો સાવન મોસમ મારી તું જ કાળની મિથ્યા આવનજાવન -હરીન્દ્ર દવે રાતદિવસનો રસ્તો વ્હાલમ નહિ તો ખૂટે કેમ તમે કરજો પ્રેમની વાતો અમે કરીશું પ્રેમ -સુરેશ દલાલ મૈત્રી ભાવનું પવિત્ર ઝરણું મુજ હૈયામાં વહ્યા કરે શુભ થાઓ આ સકળ વિશ્વનું એવી ભાવના નિત્ય રહે -ચિત્રભાનુ અમે બરફનાં પંખી રે ટહુકે ટહુકે પીગળ્યા -અનિલ જોશી છે પ્રસંગો પાનખરના ચાલશે ને તરુ પર્ણો વગરના ચાલશે લાગણીની એટલી લાગી તરસ કે હશે આંસુ મગરના ચાલશે -કરસનદાસ લુહાર અહીં આપણે બે અને વરસાદ ભીંજવે મને ભીંજવે તું તને વરસાદ ભીંજવે -રમેશ પારેખ હવે પાંપણોમાં અદાલત ભરાશે મેં સ્વપ્ન નિરખવાના ગુના કર્યા છે -રમેશ પારેખ સ્પર્શ દઈ પાણી વહી જાતું હશે ત્યારે આ પત્થરોને કંઈક તો થાતું હશે -રમેશ પારેખ મીરાં કે’પ્રભુ અરજી થઈને ઊભાં છીએ લ્યો વાંચો વડી કચેરી તમે હરિવર હુકમ આપજો સાચો -રમેશ પારેખ મને સદભાગ્ય કે શબ્દો મળ્યા તારે નગર જાવા ચરણ લઈ દોડવા બેસું તો વરસોનાં વરસ લાગે -મનોજ ખંડેરિયા વતનની ધૂળથી માથું ભરી લઉં આદિલ અરે આ ધૂળ પછી ઉમ્રભર મળે ન મળે -આદિલ મન્સુરી અંધશ્રદ્ધાનો ન એને દોષ દો અંધને શ્રદ્ધા ન હોય તો હોય શું જ્યાં ગુનાહો સાથ શ્રદ્ધા પણ વધે ત્યાં ભલા ગંગા ન હોય તો હોય શું -નઝીર ભાતરી જેનાં કદમ અસ્થિર હો એને રસ્તો કદી નથી જડતો અડગ મનના પ્રવાસીને હિમાલય પણ નથી નડતો અજ્ઞાત એકલવ્યને અંગુઠેથી લોહી વહ્યાં'તાં રાતા સદીઓથી તપવે છે સૂરજ તોય નથી સૂકાતાં -ભગુભાઈ રોહડિયા કિસ્સો કેવો સરસ મઝાનો છે બેઉં વ્યક્તિ સુખી થયાનો છે પલ્લું તારી તરફ નમ્યાનો તને મુજને આનંદ ઊંચે ગયાનો છે -મુકુલ ચોકસી મુહોબ્બતના સવાલોના કોઈ ઉત્તર નથી હોતા અને જે હોય છે તે એટલા સદ્ધર નથી હોતા મળે છે કોઈ એક જ પ્રેમીને સાચી લગન દિલની બધાય ઝેર પીનારા કંઈ શંકર નથી હોતા -શેખાદમ આબુવાલા અમને નાખો જિંદગીની આગમાં આગને પણ ફેરવીશું બાગમાં સર કરીશું આખરે સૌ મોરચા મોતને પણ આવવા દો લાગમાં -શેખાદમ આબુવાલા મરીશું તો અમે ખુદ મોત માટે જાન થઈ જાશું રહીશું બાગમાં તો આગનો સામાન થઈ જાશું ઉછાળા મારીને અમને ન પાછા વાળ ઓ સાગર કિનારો આવશે તો ખુદ અમે તોફાન થઈ જાશું -શેખાદમ આબુવાલા કોણ ભલાને પૂછે છે અહીં કોણ બૂરાને પૂછે છે મતલબથી બધાંને નિસ્બત છે અહીં કોણ ખરાને પૂછે છે અત્તરને નીચોવી કોણ પછી ફૂલોની દશાને પૂછે છે સંજોગ ઝૂકાવે છે નહિતર કોણ ખુદાને પૂછે છે -કૈલાસ પંડિત જે મસ્તી હોય આંખોમાં સુરાલયમાં નથી હોતી અમીરી કોઈ અંતરની મહાલયમાં નથી હોતી શીતળતા પામવાને માનવી તું દોટ કાં મૂકે જે માની ગોદમાં છે એ હિમાલયમાં નથી હોતી -સુરેન ઠાકર મેહુલ મનની સાથે વાત કરી મેં પસાર આખી રાત કરી મેં શું કામ એકલવાયા ઝૂરવું શમણાંની બિછાત કરી મેં એક નજાકત કોતર કામે દિલમાં દિલની ભાત કરી મેં મેં જ વગાડ્યાં મારા ડંકા મંદિર જેવી જાત કરી મેં -પ્રફુલ્લ પંડ્યા તાંદુલી તત્વ હેમથી ભારે જ થાય છે કિન્તુ મળે જો લાગણી ત્યારે જ થાય છે જ્યાં ત્યાં કદીય હાથ ના લંબાવ ઓ હ્રદય મૈત્રીનું મૂલ્ય કૃષ્ણને દ્વારે જ થાય છે -મુસાફિર રગ રગ ને રોમ રોમથી તૂટી જવાય છે તો પણ મઝાની વાત કે જીવી જવાય છે ખાલી ગઝલ જો હોય તો ફટકારી કાઢીએ આ તો હ્રદયની વાત છે હાંફી જવાય છે -ખલીલ ધનતેજવી લાગે છે અવાચક થઈ ગઈ છે કલબલતી કાબર બહાર બધે નહિ તો અહીં એકી સાથે આ શાયરના અવાજો શા માટે આકાશી વાદળના નામે આ વાત તમોને કહી દઉં છું કાં વરસી લો કાં વિખરાઓ આ અમથાં ગાજો શા માટે -મધુકર રાંદેરિયા |
| |
No comments:
Post a Comment